درمان رواشناختی یا روان درمانی اصطلاحی است برای انواع تکنیک‌های درمانی (ارائه شده توسط روانشناس بالینی) که هدف آن کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتار مشکل‌ساز است. روان درمانی راهی برای کمک به افراد است که ممکن است درگیر طیفی ازاختلال‌های روانی و مشکلات عاطفی باشند. درمانگر می‌تواند به حذف یا کنترل علائم آزاردهنده کمک کند تا فرد بتواند عملکرد بهتری داشته باشد و بهزیستی و بهبودی را افزایش دهد.
مشکلاتی که روان درمانی به آنها کمک می‌کند شامل مشکلات در کنار آمدن با زندگی روزمره است. تأثیر تروما، بیماری یا از دست دادن پزشکی، مانند مرگ یک عزیز؛ و اختلالات روانی خاص، مانند افسردگی یا اضطراب. انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد و برخی از انواع ممکن است با مشکلات یا مسائل خاصی بهتر عمل کنند. روان درمانی ممکن است همراه با دارو یا سایر روش‌های درمانی استفاده شود.
جلسات درمانی
درمان ممکن است در یک محیط فردی، خانوادگی، زوجی یا گروهی انجام شود و می‌تواند به کودکان و بزرگسالان کمک کند. جلسات معمولاً یک بار در هفته برگزار می‌شود. هم بیمار و هم درمانگر باید به طور فعال در روان درمانی شرکت کنند. اعتماد و رابطه بین یک فرد و درمانگر او برای همکاری موثر و بهره مندی از روان درمانی ضروری است.
برای اطلاعات بیشتر در مورد موضوعات قابل بیان در جلسات درمان این مقاله را بخوانید.
روان درمانی می‌تواند کوتاه‌مدت (چند جلسه)، پرداختن به مسائل فوری، یا بلندمدت (ماه‌ها یا سال‌ها)، پرداختن به مسائل طولانی‌مدت و پیچیده باشد. اهداف درمان و ترتیبات برای دفعات و مدت زمان ملاقات به طور مشترک توسط بیمار و درمانگر برنامه ریزی می‌شود.
رازداری یک اصل اساسی روان درمانی است. همچنین، اگرچه بیماران در احساسات و افکار شخصی مشترک هستند، اما تماس فیزیکی صمیمی با یک درمانگر هرگز مناسب، قابل قبول و مفید نیست.
آیا روان درمانی موثر است؟
تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر افرادی که روان‌درمانی می‌شوند، تسکین علائم را تجربه می‌کنند و بهتر می‌توانند در زندگی خود عمل کنند. حدود 75 درصد از افرادی که وارد روان درمانی می‌شوند تا حدودی از آن سود می‌برند. تحقیقات نشان داده‌اند که روان درمانی باعث بهبود احساسات و رفتارها می‌شود و با تغییرات مثبت در مغز و بدن مرتبط است. این مزایا همچنین شامل روزهای بیماری کمتر، ناتوانی کمتر، مشکلات پزشکی کمتر و افزایش رضایت شغلی، خانوادگی و کیفیت زندگی است.
با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری مغز، محققان توانسته‌اند تغییراتی را در مغز پس از انجام روان درمانی مشاهده کنند. مطالعات متعدد تغییرات مغزی را در افراد مبتلا به بیماری روانی (از جمله افسردگی، اختلال هراس، PTSD و سایر شرایط) در نتیجه انجام روان درمانی شناسایی کرده است. در اغلب موارد تغییرات مغزی ناشی از درمان روانشناختی مشابه تغییرات ناشی از دارو بود.
برای کمک به بهترین استفاده از روان درمانی، درمان را به عنوان یک تلاش مشترک در نظر بگیرید، باز و صادق باشید و از برنامه مورد توافق خود برای درمان پیروی کنید. هر تکالیفی را بین جلسات انجام دهید، مانند نوشتن در یک مجله یا تمرین آنچه در مورد آن صحبت کرده‌اید.
دارو درمانی
روان درمانی اغلب در ترکیب با دارو برای درمان بیماری‌های روانی استفاده می‌شود. در برخی شرایط دارو ممکن است به وضوح مفید باشد و در برخی دیگر روان درمانی ممکن است بهترین گزینه باشد. برای بسیاری از افراد، درمان ترکیبی دارو و روان درمانی بهتر از هر دو به تنهایی است. حتی روان درمانی می‌تواند جایگزینی برای دارو باشد. انتخاب برنامه درمانی مناسب باید بر اساس نیازهای فردی و وضعیت پزشکی فرد و تحت نظر یک روانشناس بالینی باشد. حتی زمانی که داروها علائم را تسکین می‌دهند، روان درمانی و سایر مداخلات می‌توانند به فرد کمک کنند تا مسائل خاصی را برطرف کند.
انواع
معمولا یک روانشناس بالینی از چندین نوع درمان استفاده می‌کند. انتخاب نوع درمان بستگی به بیماری و شرایط خاص بیمار و ترجیحات او دارد. رویکردی که یک درمانگر استفاده می‌کند به شرایط تحت درمان و آموزش و تجربه تراپیست بستگی دارد. همچنین، روانشناس بالینی ممکن است عناصر رویکردهای مختلف را ترکیب و تطبیق دهد تا به بهترین شکل نیازهای فرد تحت درمان را برآورده کند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
به افراد کمک می‌کند تا الگوهای تفکر و رفتاری را که مضر یا بی‌اثر هستند شناسایی و تغییر دهند و افکار و رفتارهای عملکردی دقیق‌تری را جایگزین آنها کنند. می‌تواند به فرد کمک کند تا روی مشکلات فعلی و نحوه حل آنها تمرکز کند. اغلب شامل تمرین مهارت‌های جدید در “دنیای واقعی” است. CBT می‌تواند در درمان انواع اختلالات از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات مربوط به تروما و اختلالات خوردن مفید باشد. به عنوان مثال، CBT می‌تواند به فرد مبتلا به افسردگی کمک کند تا الگوهای فکری منفی یا رفتارهایی را که به افسردگی کمک می‌کند، تشخیص دهد و تغییر دهد.
درمان بین فردی (IPT)
یک نوع درمان کوتاه مدت است. این به بیماران کمک می‌کند تا مسائل زیربنایی بین فردی را که دردسرساز هستند، مانند غم و اندوه حل نشده، تغییر در نقش‌های اجتماعی یا کاری، درگیری با افراد مهم و مشکلات مربوط به دیگران، درک کنند. این می‌تواند به افراد کمک کند روش‌های سالم برای ابراز احساسات و راه‌های بهبود ارتباطات و نحوه ارتباط آنها با دیگران را بیاموزند. اغلب برای درمان افسردگی استفاده می‌شود.
رفتار درمانی دیالکتیکی
نوع خاصی از CBT است که به تنظیم احساسات کمک می‌کند. این اغلب برای درمان افراد مبتلا به افکار مزمن خودکشی و افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، اختلالات خوردن و PTSD استفاده می‌شود. مهارت‌های جدیدی را آموزش می‌دهد تا به افراد کمک کند مسئولیت شخصی خود را برای تغییر رفتار ناسالم یا مخرب بر عهده بگیرند. این شامل درمان فردی و گروهی است.
روان درمانی مبتنی بر این ایده است که رفتار و بهزیستی روانی تحت تأثیر تجربیات دوران کودکی و افکار یا احساسات تکراری نامناسب است که ناخودآگاه (خارج از آگاهی فرد) هستند. یک فرد با درمانگر کار می‌کند تا خودآگاهی را بهبود بخشد و الگوهای قدیمی‌را تغییر دهد تا بتواند مسئولیت کامل زندگی خود را به عهده بگیرد.
روانکاوی شکل فشرده تری از درمان روان پویشی است. جلسات معمولاً سه بار یا بیشتر در هفته برگزار می‌شود.
درمان حمایتی
از راهنمایی و تشویق برای کمک به بیماران برای توسعه منابع خود استفاده می‌کند. این به ایجاد عزت نفس، کاهش اضطراب، تقویت مکانیسم‌های مقابله و بهبود عملکرد اجتماعی و اجتماعی کمک می‌کند. روان درمانی حمایتی به بیماران کمک می‌کند تا با مسائل مربوط به شرایط سلامت روانی خود مقابله کنند که به نوبه خود بر بقیه زندگی آنها تأثیر می‌گذارد.
درمان‌های اضافی که گاهی همراه با روان‌درمانی استفاده می‌شوند عبارتند از:
- درمان به کمک حیوانات – کار با سگ، اسب یا سایر حیوانات برای ایجاد آرامش، کمک به برقراری ارتباط و کمک به مقابله با تروما
- هنر درمانی خلاق – استفاده از هنر، رقص، نمایش، موسیقی و شعر درمانی
- بازی درمانی – برای کمک به کودکان برای شناسایی و صحبت در مورد عواطف و احساسات خود
تفاوت‌ها
انواع مختلف درمان و مداخلات برای اختلالات خاص مؤثر است. به عنوان مثال، رویکرد درمانی برای فردی که مبتلا به اختلال وسواس فکری است، برای فردی که دارای اختلال دوقطبی است، متفاوت است. درمانگران ممکن است بسته به آموزش، شرایط تحت درمان و نیازهای فرد تحت درمان از یک رویکرد اولیه استفاده کنند یا عناصر دیگری را وارد کنند.
عناصر درمانی
کمک به فرد برای آگاهی از روش‌های تفکری که ممکن است خودکار باشند اما نادرست و مضر هستند (مثلاً کسی که اعتماد کمی نسبت به توانایی‌های خود دارد). درمانگر به فرد کمک می‌کند تا راه‌هایی را بیابد تا این افکار را زیر سوال ببرد، بفهمد چگونه بر احساسات و رفتار تأثیر می‌گذارد و الگوهای خود را تغییر دهد. این رویکرد برای نوعی از درمان رواشنشاختی به نام درمان رفتاری شناختی (CBT) اساسی است.
- شناسایی راه‌های مقابله با استرس و توسعه راهبردهای حل مسئله خاص.
- بررسی تعاملات یک فرد با دیگران و ارائه راهنمایی در زمینه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی.
- تکنیک‌های ذهن آگاهی و آرامش، مانند مدیتیشن و تمرینات تنفسی.
- مواجهه درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی
- ردیابی احساسات و رفتارها برای افزایش آگاهی و تأثیر هر یک بر دیگری.
- مشاوره حمایتی برای کمک به فرد در کشف مسائل نگران کننده و ارائه حمایت عاطفی.
- ایجاد یک طرح ایمنی بخش برای کمک به کسی که افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود را دارد علائم هشدار دهنده را تشخیص دهد و از راهبردهای مقابله‌ای مانند تماس با دوستان، خانواده یا پرسنل اورژانس استفاده کند.
یافتن و انتخاب روان درمانگر
روان درمانی می‌تواند توسط روانپزش و روانشناس بالینی انجام شود، البته در ایران بیشتر جلسات درمانی توسط روانشناس بالینی برگزار می‌گردد.
هنگامی که یک یا چند درمانگر احتمالی را شناسایی کردید، یک گفتگوی مقدماتی با یک درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که درمان چگونه پیش می‌رود و آیا با درمانگر احساس راحتی می‌کنید. ارتباط و اعتماد مهم است. بحث در درمان عمیقاً شخصی است و مهم است که با درمانگر احساس راحتی کنید و به تخصص او اطمینان داشته باشید. این مکالمات اولیه ممکن است حضوری، تلفنی یا مجازی انجام شود. سعی کنید به سوالات زیر پاسخ دهید:
- مدارک و تجربه درمانگر چیست؟ آیا تخصص دارد؟ چه گرایشی را در دانشگاه پیگیری کرده است؟ آیا روانشناس بالینی است؟
- درمانگر چه رویکردی را برای کمک به شما در پیش خواهد گرفت؟ آیا آنها نوع خاصی از درمان را انجام می‌دهند؟ منطق درمان و پایه شواهد آن چیست؟
- آیا درمانگر در تشخیص و درمان گروه سنی (مثلاً یک کودک) و شرایط خاصی که برای آن به دنبال درمان است، تجربه دارد؟ اگر کودک بیمار باشد، والدین چگونه در درمان مشارکت خواهند داشت؟
- اهداف درمان چیست؟ آیا درمانگر بازه زمانی یا تعداد جلسات خاصی را توصیه می‌کند؟ پیشرفت چگونه ارزیابی خواهد شد، و اگر شما (یا درمانگر) احساس کنید که شروع به احساس بهتر نکرده‌اید چه اتفاقی می‌افتد؟
- آیا داروها یک گزینه هستند؟ آیا این درمانگر قادر به تجویز دارو است؟
- آیا جلسات محرمانه است؟ چگونه محرمانه بودن تضمین می‌شود؟ آیا محرمانه بودن محدودیت‌هایی دارد؟
