اگر به فکر مشاوره هستید، احتمالاً از خود می‌پرسید کدام نوع درمان برای شما مناسب‌تر است. در این روزهای سخت اکثر ما نیاز به صحبت کردن با یک تراپیست را احساس می‌کنیم. اما آنقدر تنوع در خدمات وجود دارد که ما سر در گم می‌شویم. آیا باید با یک درمانگر صحبت کنم یا یک کوچ یا یک منتور؟ اگر باید با درمانگر صحبت کنم، بهتر است با یک روانشناس حرف بزنم یا مشاور یا روانپزشک؟ مهم است روانشناسی که انتخاب می‌کنم چه گرایشی داشته باشد؟ روانشناس بالینی باشد یا سلامت؟ آگاهی از تفاوت‌های بین این‌ها می‌تواند به شما در انتخاب درست کمک کند. در این مقاله به بررسی تخصص‌ها و روش‌های این سه حرفه می‌پردازیم تا به شما کمک کنیم تصمیم آگاهانه‌تری بگیرید.
روانشناس
روانشناسان حرفه‌ای (دارای پروانه) باید حداقل دارای کارشناسی ارشد روانشناسی باشند. روانشناسان در درک ابعاد مختلف انسان مهارت کسب می‌کنند. روانشناسی رشته‌ای بسیار گسترده و عمیق است که از آسیب شناسی و درمان گرفته تا روانشناسی سایبر، عصب روانشناسی، هوش مصنوعی، محیط‌های سازمانی و صنعتی، رسانه و … را شامل می‌شود. از بین گرایش‌های روانشناسی، روانشناسی بالینی وسلامت متمرکز بر درمان هستند. از این بین، روانشناسان سلامت بر مشکلات مشترک بین مسائل روانشناختی و پزشکی مانند مدیریت دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و … متمرکز هستند. در عین حال، روانشناسان بالینی در شناسایی و تشخیص اختلالات روانی مهارت دارند. آنها با استفاده از روش‌های مختلف روان‌درمانی به درمان مشکلات عاطفی و روانی می‌پردازند. روانشناسان ارزیابی‌های روانشناختی انجام می‌دهند و تحقیقات علمی برای درک بهتر رفتار و احساسات انسانی انجام می‌دهند.
نگاهی به تخصص‌های روانشناسی
روانشناسان در رشته‌های مختلف تخصص دارند که شامل:
- روانشناسی بالینی: این تخصص بر تشخیص و درمان اختلالات روانی تمرکز دارد.
- روانشناسی سلامت: این حوزه به مسائل مربوط به سلامت عمومی و بیماری‌های طبی می‌پردازد.
- روانشناسی تربیتی: این تخصص به فرایندهای یادگیری و مشکلات روانشناختی مرتبط با آموزش می‌پردازد.
- روانشناسی شناختی: به مسائل مربوط به شناخت (درک و تفکر) انسان می‌پردازد. اخیرا با پیشرفت‌های تکنولوژی به درمان‌های مکمل هم پرداخته می‌شود.
- روانشناسی عمومی: به مباحث نظری و بنیادین روانشناسی می‌پردازد، عموما متمرکز بر تحقیقات است. نزدیکی زیادی با روانشناسی بالینی، رشد، شخصیت و شناختی دارد.
- روانشناسی شخصیت: به نظریات شخصیت، نحوه سنجش شخصیت و تکامل آن می‌پردازد.
- روانشناسی صنعتی-سازمانی: مسائل مربوط به رفتارهای انسان‌ها در محیط‌های کاری می‌پردازد.
روانشناس بالینی
روانشناس بالینی، کسی است که حداقل مدرک کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی را دارد. در ایران، این رشته علاوه بر مباحث نظری، با پژوهش و درمان گره خورده است. روانشناسان بالینی در حین تحصیل، پژوهش انجام می‌دهند و پیش از فارغ التحصیلی دوره‌های کارآموزی و کارورزی تحت نظر اساتید این رشته را می‌گذرانند. روانشناس بالینی تمرکز اصلی خود را بر کاهش رنج بشر از طریق مطالعه رفتارهای آسیب زا و اختلالات روانشناختی قرار می‌دهد.
معمولا روانشناسان بالینی تبحر زیادی در تشخیص اختلالات و درمان آنها پیدا می‌کنند. همچنین در ایران متقاضی این تخصص بیش از تخصص‌های دیگر است، به همین دلیل رقابت برای ورود به رشته نیز دشوار می‌شود. معمولا دوره‌های روانشناسی بالینی با سخت‌گیری فراوانی همراه است، چرا که پیش فرض بر این است که فارغ التحصیل این رشته بنا است به روان درمانی مشغول باشد. معمولا دوره‌های کارآموزی این رشته در مراکز مشاوره و بیمارستان‌های روانپزشکی انجام می‌شود تا تجربه لازم برای مدیریت شرایط دشوار فراهم آید.
روانپزشک
روانپزشک، کسی است که پس از اتمام دوره عمومی پزشکی به تحصیل در تخصص روانپزشکی مشغول شده و آن را به اتمام رسانده است. روانپزشک‌ها معمولا مسئولیت درمان در محیط‌های بیمارستانی و درمانگاهی را به عهده دارند. عموما درمان را از طریق تجویز دارو انجام می‌دهند گرچه بعضی از روانپزشکان با گذراندن دوره‌های روان درمانی، به درمان‌های روانشناختی نیز می‌پردازند. عمدتا تشخیص اختلالات پیچیده با روانپزشک و روانشناس بالینی است و این دو با هم همکاری می‌کنند. معمولا بهترین نتایج در درمان، زمانی حاصل می‌شود که همکاری مناسبی بین روانپزشک و روانشناس بالینی وجود دارد.
مشاور
یک مشاور حرفه‌ای (دارای پروانه) باید حداقل مدرک کارشناسی ارشد در رشته مشاوره را دارا باشد. معمولا مشاور به افراد کمک می‌کند تا با چالش‌های مقطعی زندگی مقابله کنند، احساسات خود را بشناسند و خودآگاهی بیشتری پیدا کنند. معمولا دوران تحصیلات تکمیلی مشاوره با مطالعه آسیب شناسی روانی و روش‌های درمان هم غنی شده است. اما تمرکز اصلی رشته مشاوره بر مشکلات معمول انسان‌ها، تکنیک‌های اتاق مشاوره و روش‌های بهتر ارائه مشاوره است. به همین دلیل در محیط‌های ارائه خدمات سلامت روان، مشاورین وظیفه هدایت افرادی با پریشانی کمتر (کمتر به هم ریخته) و مشکلات روزمره را بر عهده دارند. در این محیط‌ها برای مشکلات عمیق‌تر و درمان‌های پیچیده‌تر روانشناسان در نظر گرفته می‌شوند.
کوچ
کوچینگ معمولاً به کشف و رشد فردی می‌پردازد. هدف اصلی کوچینگ، کمک به افراد برای رسیدن به اهداف و چشم‌اندازهای آینده‌شان است. کوچینگ به شما کمک می‌کند تا با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف، مسیر خود را برای دستیابی به اهداف شخصی و حرفه‌ای خود مشخص کنید. کوچ‌ها از تکنیک‌هایی مانند گوش دادن، پرسیدن سوالات، بازتاب دادن، برنامه‌ریزی و تغییر نگرش استفاده می‌کنند. هدف اصلی کوچینگ، ایجاد فضایی است که در آن فرد بتواند راه‌های جدیدی برای پیشرفت در زندگی خود بیابد.
منتور
منتورینگ بیشتر بر کسب مهارت‌ها و دانش تمرکز دارد. منتورها، کسانی هستند که تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند تا به شما در رسیدن به وضعیت مطلوب خود کمک کنند. این فرآیند معمولاً به صورت طولانی‌مدت و غیررسمی انجام می‌شود و بیشتر بر رشد و توسعه فردی تمرکز دارد. منتورها بیشتر از تجربیات شخصی خود برای راهنمایی شما استفاده می‌کنند. آنها به شما مشاوره می‌دهند و به شما کمک می‌کنند تا مسیر خود را پیدا کنید. جلسات منتورینگ معمولاً توسط شما برنامه‌ریزی می‌شوند و منتورها به شما کمک می‌کنند تا سوالات توسعه‌ای خود را پاسخ دهید. در منتورینگ، منتور تجربیات و دانش خود را با شما به اشتراک می‌گذارد. او به شما کمک می‌کند تا مسیر خود را پیدا کنید و از تجربیات او بهره‌مند شوید. نتایج منتورینگ معمولاً شامل افزایش وضوح در مسیر حرفه‌ای یا زندگی شما و دستیابی به اهداف مشخص است.
درمانگر کیست؟
درمانگر، که به عنوان روان‌درمانگر نیز شناخته می‌شود، یک اصطلاح عمومی است که می‌تواند به افرادی که در یک یا چند نوع روان‌درمانی مانند درمان پذیرش و تعهد (ACT)، طرحواره درمانی، رفتاردرمانی شناختی (CBT) و رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) آموزش دیده و عمل می‌کنند، اطلاق شود. در ایران فقط روانپزشک، روانشناس و مشاور اجازه پرداختن به درمان روانشناختی را دارند.
شباهت‌ها و تفاوت‌های مشاور و روانشناس بالینی به عنوان درمانگر
شباهت‌ها
- هر دو حرفه نیاز به مدرک پیشرفته در رشته خود دارند.
- هر دو نیاز به مجوز، تجربه بالینی و گذراندن آزمون‌های حرفه‌ای دارند.
- هر دو خدماتی ارائه می‌دهند که بر بهبود سلامت روانی مراجعین تمرکز دارد، اگرچه روش‌ها و تمرکز آنها ممکن است متفاوت باشد.
- هر دو حرفه از اصول اخلاقی سخت‌گیرانه پیروی می‌کنند و فضایی امن و اعتمادآمیز برای مراجعین فراهم می‌کنند.
- هر دو حرفه به مطالعه رشته‌های دانشگاهی پرداخته‌اند که به آنها درک عمیق‌تری از نحوه تفکر و رفتار انسان‌ها می‌دهد.
تفاوت‌ها
- روانشناس (بالینی) آموزش گسترده‌تری در اختلالات روانی می‌بینند.
- در حالی که تمرکز و تخصص روانشناس بالینی بر اختلالات روانی و مشکلات عمیق روانشناختی است، مشاور بر مشکلات معمول‌تر انسان‌ها متمرکز است.
شباهت‌ها و تفاوت‌های روانپزشک و روانشناس بالینی به عنوان درمانگر
شباهت‌ها
- هر دو حرفه نیاز به مدرک پیشرفته در رشته خود دارند.
- هر دو نیاز به مجوز، تجربه بالینی و گذراندن آزمون‌های حرفه‌ای دارند.
- هر دو خدماتی ارائه می‌دهند که بر بهبود سلامت روانی مراجعین تمرکز دارد، اگرچه روش‌ها و تمرکز آنها ممکن است متفاوت باشد.
- هر دو حرفه از اصول اخلاقی سخت‌گیرانه پیروی می‌کنند و فضایی امن و اعتمادآمیز برای مراجعین فراهم می‌کنند.
- هر دو حرفه به مطالعه رشته‌های دانشگاهی پرداخته‌اند که به آنها درک عمیق‌تری از نحوه تفکر و رفتار انسان‌ها می‌دهد.
تفاوت‌ها
- روانپزشکان به درمان دارویی می‌پردازند در حالی که روانشناسان اجازه تجویز دارو را ندارند.
چگونه تصمیم بگیریم؟
در نظر گرفتن شرایط خود
به آنچه تجربه می‌کنید فکر کنید. اگر احساس استرس دارید، با تغییرات زندگی مشکل دارید یا مسائل خاصی در روابط خود دارید، مشاور ممکن است مناسب باشد. آنها می‌توانند حمایت و راهنمایی مورد نیاز شما را ارائه دهند. اما اگر مشکلات پیچیده‌تری مانند افسردگی یا تروما دارید، روانشناس بالینی ممکن است بهتر بتواند به شما کمک کند.
تحقیق در مورد گزینه‌های درمانی
آگاهی از روش‌های مختلف درمانی ممکن است برای شما مفید باشد. دانستن تخصص‌های مشاوران و روانشناسان می‌تواند به شما کمک کند که کدام نوع درمانگر برای شما مناسب‌تر است.
بررسی صلاحیت‌های حرفه‌ای
اطمینان حاصل کنید که حرفه‌ای که انتخاب می‌کنید، صلاحیت لازم را دارد. بررسی پیشینه آموزشی و هرگونه مدارک معتبر آنها می‌تواند به شما اعتماد بیشتری به راهنمایی‌های آنها بدهد و اطمینان حاصل کنید که فردی را انتخاب می‌کنید که به خوبی مجهز به ارائه حمایت و درمان مورد نیاز شماست.
اطمینان از تطابق درمانگر
تاثیر درمان اغلب به چگونگی ارتباط شما با درمانگر بستگی دارد. داشتن رابطه خوب با درمانگر برای بهره‌برداری بیشتر از جلسات درمانی، چه حضوری و چه مجازی، ضروری است. درمانگر شما باید احساس احترام، ارزشمندی و درک به شما بدهد. شما باید هنگام صحبت با آنها احساس راحتی و آسودگی کنید.
کدام برای من مناسب است؟
گرچه هیچوقت نمی‌توان گزینه “درست” را برای همه به صورت یکسان تجویز کرد، اما می‌توان مسیری بهینه را برای بهبود سلامت روان در پیش گرفت. در جوامع غربی معمولا نظام ارجاع وجود دارد. در این نظام، شما به پزشک عمومی مراجعه کرده و بنا به تشخیص او نیاز به مراجعه به روانپزشک، روانشناس بالینی یا هر دو را متوجه می‌شوید. متاسفانه در ایران چنین نظمی وجود ندارد، به همین دلیل سردرگمی زیادی ایجاد می‌شود و زمان و هزینه قابل توجهی به مراجعین تحمیل می‌شود تا متخصص مناسب خود را بیابند. طبق تجربه، مسیر مناسب برای اینکه بفهمید کدام درمانگر و با چه رویکرد و تخصصی برای شما مناسب است، با ابهام همراه است.
معمولا افراد زمانی نتیجه مناسب‌تری می‌گیرند که با یک متخصص مشورت کنند. بهتر است ابتدا به یک روانشناس بالینی یا مشاور مراجعه کنید. اگر شما به دارو درمانی نیاز داشته باشید و درمان جدی‌تری نیاز باشد، به روانشناس بالینی و روانپزشک ارجاع داده می‌شوید. در صورتی که به جلسات کمتری نیاز داشته باشید به مشاور ارجاع داده می‌شود. پس بهینه‌ترین مسیر، صحبت کردن با روانشناس بالینی و یا مشاور است.
چگونه درمانگر مناسب را پیدا کنیم؟
به دنبال درمانگری باشید که با شما ارتباط برقرار کند و شما احساس راحتی کنید. مهم است که درمانگر شما شما را محترم، ارزشمند و درک شده بداند. برای پیدا کردن درمانگر مناسب، مراحل زیر را دنبال کنید:
- تحقیق کنید: بررسی کنید که درمانگر مورد نظر دارای مدارک لازم و مجوزهای معتبر باشد.
- بررسی کنید: نظرات و تجربیات دیگران را بخوانید تا دیدگاه بهتری از روش کار و تاثیرگذاری درمانگر پیدا کنید.
- مشاوره اولیه: با چند درمانگر مشاوره اولیه داشته باشید تا ببینید کدام یک بهترین احساس را به شما می‌دهد و بیشترین تطابق را با نیازهای شما دارد.
نتیجه‌گیری
با درک تفاوت‌های میان کوچینگ، منتورینگ و تراپی، شما می‌توانید تصمیم آگاهانه‌تری درباره‌ی مسیر توسعه شخصی خود بگیرید. هر یک از این روش‌ها مزایا و تمرکز‌های خاص خود را دارند و بسته به نیازها و اهداف شما، می‌توانند به شما در رسیدن به زندگی بهتر و رضایت‌بخش‌تر کمک کنند.
برای یک جلسه مشاوره وقت بگیرید
ما اینجا هستیم تا به شما کمک کنیم. اگر نیاز به صحبت با یک متخصص دارید، همین حالا یک وقت مشاوره رزرو کنید.
نظرات خود را با ما در میان بگذارید
آیا این مقاله برای شما مفید بود؟ نظرات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید و به دیگران کمک کنید تا انتخاب بهتری داشته باشند.
