چگونه متوجه می‌شوید که شما یا کسی که دوستش دارید ممکن است افکار هذیانی را تجربه کند؟ مشخصه هذیان‌ها یک باور تزلزل ناپذیر به چیزهایی است که درست نیستند و در بسیاری از موارد، علیرغم شواهدی که خلاف آن را اثبات می‌کند، باور مستمر به هذیان وجود دارد. همچنین مهم است که بدانیم همه هذیان‌ها یکسان نیستند.
برخی از هذیان‌ها ممکن است شامل باورهای غیر عجیب و غریبی باشد که از نظر تئوری ممکن است در زندگی واقعی رخ دهد، مانند این که همسرتان به شما خیانت می‌کند. توهمات دیگر عجیب، خارق‌العاده یا غیرممکن هستند، مانند تصور اینکه شما مسئول سرنوشت دنیا هستید.
ماهیت علائم ممکن است نقش اساسی در تشخیص داشته باشد. به عنوان مثال، اختلال هذیانی با هذیان‌های غیرعجیب مشخص می‌شود که اغلب شامل تفسیر نادرست یک تجربه یا ادراک می‌شود. برعکس، در اسکیزوفرنی، هذیان‌ها ممکن است عجیب باشند و ریشه در واقعیت نداشته باشند.
انواع
انواع مختلفی وجود دارد که مشخصه تشخیص یک اختلال هذیانی است. اختلالی که تشخیص داده می‌شود با موضوع هذیان‌های در حال تجربه تعیین می‌شود.
ارتومانیا
افراد بر این باورند که فردی – معمولاً با جایگاه اجتماعی بالاتر – عاشق آنهاست. نمونه‌ای از تفکر هذیانی شهوانی می‌تواند کسی باشد که معتقد است یک بازیگر زن آنها را دوست دارد و آنها از طریق حرکات مخفیانه دست در طول برنامه تلویزیونی خود با آنها ارتباط برقرار می‌کنند.
خود بزرگ بینی
افراد بر این باورند که علیرغم کمبود شواهد، استعداد، شهرت، ثروت یا قدرت فوق العاده‌ای دارند. نمونه‌ای از این نوع تفکر هذیانی می‌تواند کسی باشد که معتقد است خداوند به آنها قدرت نجات جهان را داده است و هر روز وظایف خاصی را انجام می‌دهند که به ادامه سیاره کمک می‌کند.
گزند و آسیت
افراد بر این باورند که مورد جاسوسی، مواد مخدر، تعقیب، تهمت، خیانت، یا به نحوی بدرفتاری قرار می‌گیرند. یک فکر هذیانی با این نوع ممکن است شامل این باشد که فردی معتقد باشد که رئیسش با افزودن ماده‌ای به کولر آبی که باعث می‌شود افراد سخت تر کار کنند، کارمندان را مواد مخدر مصرف می‌کند.
حسادت
افراد ممکن است باور کنند که شریک زندگی آنها خیانت می‌کنند. به عنوان مثال، شخصی با این نوع هذیان ممکن است فکر کند که شریک زندگی‌اش هر بار که از دستشویی در مکان‌های عمومی استفاده می‌کند، با معشوق خود ملاقات می‌کند – آنها همچنین فکر می‌کنند که از طریق افراد دیگر (مثل صندوقدار در یک فروشگاه مواد غذایی) پیام‌های مخفی به معشوق وی ارسال می‌کنند.
حس‌های بدنی
افراد مبتلا به هذیان جسمی بر این باورند که در حال تجربه احساسات فیزیکی یا اختلالات بدنی در زیر پوست هستند، یا از یک بیماری یا نقص پزشکی عمومی رنج می‌برند. به عنوان مثال، کسی که معتقد است انگل‌هایی در بدنش زندگی می‌کنند ممکن است از هذیان جسمانی رنج ببرند.
مختلط یا نامشخص
هنگامی‌که باورهای هذیانی در یک دسته قرار نمی‌گیرند و هیچ موضوع واحدی غالب نیست، “مختلط” در نظر گرفته می‌شوند. متخصصان سلامت روان ممکن است زمانی که هذیان‌ها در یک دسته خاص قرار نمی‌گیرند یا نوع آنها را نمی‌توان به وضوح تعیین کرد، این اختلال را “نامشخص” نامید.
علل
محققان دقیقاً مطمئن نیستند که چه چیزی باعث رفتارها و حالات هذیانی می‌شود. به نظر می‌رسد که عوامل مختلف ژنتیکی، بیولوژیکی، روانشناختی و محیطی ممکن است نقش داشته باشند.
- علل ژنتیکی: به نظر می‌رسد اختلالات روانپریشی در خانواده‌ها وجود دارد، بنابراین محققان گمان می‌کنند که یک مؤلفه ژنتیکی وجود دارد. برای مثال، کودکانی که از والدینی مبتلا به اسکیزوفرنیا متولد می‌شوند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ایجاد هذیان باشند.
- علل بیولوژیکی: ناهنجاری‌ها در مغز ممکن است به افکار و رفتارهای هذیانی کمک کنند. عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی (پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز) ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهد.
- علل روانشناختی: تروما و استرس حتی می‌توانند هذیان‌ها را تحریک کنند. افرادی که تمایل به انزوا دارند در برابر ابتلا به یک اختلال هذیانی نیز آسیب پذیرتر به نظر می‌رسند.
- علل محیطی: گاهی اوقات، مردم هذیان‌های مشترک دارند. این تجربه در افرادی که با هم زندگی می‌کنند و ارتباط کمی با دنیای بیرون دارند، بیشتر دیده می‌شود.
اختلالات با علائم هذیانی
هذیان ممکن است علامت یکی از اختلالات زیر باشد:
- اختلال روان پریشی حاد: هنگامی که توسط یک رویداد استرس زا تحریک می‌شود، افراد می‌توانند دوره‌های کوتاهی از توهم، هذیان، یا گفتار نامنظم را تجربه کنند. در اختلال روان پریشی کوتاه، علائم برای یک ماه یا کمتر باقی می‌مانند.
- اختلال هذیانی: افراد مبتلا انواع هذیان‌های غیرعجیب را تجربه می‌کنند و معمولاً می‌توانند به طور طبیعی و بدون اختلال عملکرد مشخص عمل کنند. تخمین زده می‌شود که 2/0٪ از جمعیت معیارها را برآورده می‌کنند، بنابراین این اختلال به عنوان یک بیماری روانی نسبتاً نادر در نظر گرفته می‌شود. .
- زوال عقل: اگرچه برآوردها متفاوت است، تقریباً یک سوم افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است دچار هذیان شوند. اغلب، شامل پارانویا هستند، مانند اینکه فکر می‌کنند اعضای خانواده یا مراقبان از آنها دزدی می‌کنند.
- اختلالات خلقی: گاهی اوقات، افراد مبتلا به اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی، تفکر هذیانی را تجربه می‌کنند.
- بیماری پارکینسون: شیوع بسیار متفاوت است، اما بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون پیشرفته دچار توهم و هذیان می‌شوند.
- روان پریشی پس از زایمان: تغییرات هورمونی پس از زایمان ممکن است در برخی از زنان باعث روان پریشی پس از زایمان شود و یکی از علائم این وضعیت هذیان است. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که روان پریشی پس از زایمان ممکن است با اختلال دوقطبی مرتبط باشد
- اختلال اسکیزوافکتیو: این اختلال شامل علائم اسکیزوفرنیا – از جمله تفکر هذیانی و توهم – و همچنین مشکلات خلقی مانند افسردگی و شیدایی است.
- اسکیزوفرنی: اسکیزوفرنیا شامل “علائم مثبت” مانند توهم یا هذیان است. همچنین شامل “علائم منفی” از جمله عاطفه صاف، کاهش احساس لذت در زندگی روزمره، دشواری شروع و ادامه فعالیت‌ها، و کاهش صحبت می‌شود.
- اختلال اسکیزوفرنیفرم: این اختلال علائمی شبیه به اسکیزوفرنیا دارد اما در این حالت علائم کمتر از شش ماه تجربه می‌شوند.
- اختلال روانپریشی ناشی از مواد/دارو: مسمومیت با مواد یا الکل یا ترک ممکن است باعث شود برخی افراد دچار هذیان شوند. علائم هذیانی معمولاً مختصر هستند و پس از پاک شدن دارو برطرف می‌شوند، اگرچه روان پریشی ناشی از آمفتامین‌ها، کوکائین و PCP می‌تواند برای هفته‌ها ادامه یابد.
تشخیص
اگر فردی علائم هذیانی را تجربه کند، ارائه دهنده سلامت او با گرفتن سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی شروع می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های آزمایشگاهی برای رد هر گونه بیماری فیزیکی که ممکن است باعث علائم شود، تجویز شود.
اگر هیچ شرایط پزشکی که باعث ایجاد علائم شود وجود نداشته باشد، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی ممکن است فرد را برای ارزیابی بیشتر به روانپزشک ارجاع دهد. متخصصان سلامت روان می‌توانند از انواع ارزیابی‌های روانشناختی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم فرد استفاده کنند. سپس ممکن است بر اساس معیارهای تشخیصی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) تشخیص داده شود.
درمان
برای هر کسی که تفکر هذیانی را تجربه می‌کند مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشد. با این حال، این می‌تواند به ویژه چالش برانگیز باشد، زیرا افرادی که هذیان را تجربه می‌کنند اغلب باورهای خود را یک مشکل نمی‌دانند.
درمان هذیان اغلب شامل ترکیبی از دارو و درمان است.
دارو
داروهایی که ممکن است برای کمک به درمان فرآیندهای فکری هذیانی و رفتارهای ناشی از آن استفاده شوند ممکن است عبارتند از:
- آنتی سایکوتیک‌های معمولی: این داروهای نسل اول برای مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز استفاده می‌شوند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که اعتقاد بر این است که در ایجاد هذیان نقش دارد.
- داروهای ضد روان پریشی غیر معمول: این داروها گیرنده‌های دوپامین و سروتونین را در مغز مسدود می‌کنند. این منجر به نمایه عوارض جانبی متفاوتی نسبت به آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول می‌شود.
- آرام‌بخش‌ها: گاهی اوقات از مسکن‌ها برای رفع اضطراب، بی‌قراری یا مشکلات خواب رایج در افراد مبتلا به اختلالات هذیانی استفاده می‌شود.
- داروهای ضدافسردگی: این داروهای تجویزی ممکن است در صورتی استفاده شوند که فرد مبتلا به باورهای هذیانی دارای یک مشکل خلقی مانند افسردگی نیز باشد.
درمان روانشناختی
درمان ممکن است شامل درمان شناختی رفتاری (CBT) باشد. CBT به فردی که دارای باورهای هذیانی است کمک می‌کند یاد بگیرد که افکار و رفتارهای غیر مفید را تشخیص دهد و تغییر دهد.
خانواده درمانی اغلب بخشی از درمان است. از طریق این نوع درمان، اعضای خانواده می‌توانند یاد بگیرند که چگونه از عزیز خود که دارای الگوهای افکار یا رفتار هذیانی است حمایت کنند.
در برخی موارد، بستری شدن در بیمارستان روانپزشکی ممکن است برای کمک به تثبیت فرد مبتلا مورد نیاز باشد – به خصوص اگر برای خود یا دیگران خطرناک باشد.
مقابله با هذیان
مدیریت محیط می‌تواند به کسی که دچار هذیان است کمک کند. به عنوان مثال، اگر فرد معتقد است که دولت از طریق تلویزیون از آنها جاسوسی می‌کند، ممکن است بهترین کار این باشد که از تماشای تلویزیون خودداری کند. یا اگر فردی معتقد است زمانی که در اجتماع به تنهایی حضور دارد تحت تعقیب قرار می‌گیرد، ممکن است بهترین کار این باشد که زمانی که خارج از خانه هستند، شخصی همراه او باشد.
