آگورافوبیا

آگورافوبیا در لغت به معنی بازار هراسی است. گرچه در عمل به معنی وحشت داشتن از بازار نیست، بلکه نوعی اختلال اضطرابی است که به ترس شدید از گیر افتادن در مکان‌هایی که امکان خجالت زده شدن، وحشت کردن و آسیب دیدن وجود دارد، مرتبط است. این اختلال، زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار می دهد و رنج زیادی را برای شخص و اطرافیان وی ایجا می‌کند. در این مقاله با علائم، علل و درمان آگورافوبیا آشنا می‌شوید.

آگورافوبیا چیست؟

آگورافوبیا، که گاهی اوقات با عنوان “ترس از مکان های باز” هم شناخته می شود، یک اختلال اضطرابی است که با ترس شدید از موقعیت‌هایی مشخص می‌شود که فرد احساس می‌کند فرار کردن از آن‌ها دشوار است یا در صورت نیاز به کمک، کمکی در دسترس نیست. 

در واقع این اختلال نوعی “فوبیا” به معنی ترس شدید از محرکی مشخص نیست. همچنین، با اضطراب اجتماعی هم تفاوت دارد. اضطراب اجتماعی،شرایطی است که فرد از موقعیت‌های اجتماعی که ممکن است خود وی یا عملکردش مورد قضاوت قرار بگیرد اجتناب می‌کند. در حالی که در آگورافوبیا، ترس متناظر با تعداد افراد حاضر یا قضاوت آن‌ها نیست بلکه به شرایط محیطی بستگی دارد. مثلا، ممکن است فرد از خوابیدن در دستگاه ام‌آر‌آی وحشت داشته باشد. همچنین ممکن است از حضور در بزرگراه وحشت داشته باشد یا از حضور در مترو. مسئله اصلی این است که فرار کردن از موقعیت و دسترسی به کمک چقدر سخت است. 

البته این امکان وجود دارد که فرد همزمان به اضطراب اجتماعی و آگورافوبیا دچار باشد. در چنین شرایطی اکثر موقعیت‌ها اضطراب‌زا است و زندگی فرد تقریبا متوقف می‌شود.

علائم آگورافوبیا

افراد مبتلا به آگورافوبیا اغلب علائم اضطراب را تجربه می‌کنند که شامل علائم زیر است.

• تپش قلب
• تعریق
• لرزش
• تنگی نفس
• درد قفسه سینه
• سرگیجه

البته در موارد متعددی آگورافوبیا با حملات هراس (پنیک یا پانیک) همراه است. در این شرایط علائم اضطرابی شدیدتر است و فرد به شکلی دچار تنگی نفس می‌شود که مدام تصور می‌کند به سرعت می‌میرد یا غش می‌کند. موارد شدید اختلال، ممکن است همرا با تجربه علائم مسخ واقعیت و شخصیت نیز باشد. رخ دادن حملات هراس، اجتناب از موقعیت‌ها شدیدتر می‌گردد چرا که ترس از شروع دوباره حمله هراس نیز به آگورافوبیا اضافه می‌گردد.

موقعیت‌های رایج

افراد مبتلا به آگورافوبيا ممکن است از موقعیت‌های خاصی اجتناب کنند. موقعیت‌های رایج اجتناب عبارتند از:

• استفاده از وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس، قطار یا هواپیما
• فضاهای باز مانند پارکینگ ها یا میدان ها
• فضاهای بسته مانند مترو، اتاق‌های کوچک، دستگاه ام‌آرآی
• فضاهای شلوغ مانند فروشگاه ها یا سینماها
• ایستادن در صف
• تنها بیرون رفتن از خانه

در موارد شدید، آگورافوبیا می‌تواند فرد را به خانه خود محدود کند.

علل

علت دقیق آگورافوبيا ناشناخته است، اما عوامل متعددی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند، از جمله:

• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی اضطراب یا سایر اختلالات روانی ممکن است خطر ابتلا به آگورافوبيا را افزایش دهد.
• تجربیات آسیب زا: رویدادهای آسیب زا مانند تجربه تروماتیک در یک مکان خاص یا شاهد حمله وحشتناک شخص دیگری بودن می تواند منجر به آگورافوبيا شود.

درمان آگورافوبیا

خبر خوب این است که این اختلال قابل درمان است. درمان‌های رایج عبارتند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT): به افراد کمک می کند تا الگوهای تفکر منفی را که منجر به اضطراب و اجتناب می‌شود، شناسایی و تغییر دهند. با استفاده از CBT، افراد مبتلا به آگورافوبيا می توانند به تدریج در معرض موقعیت هایی قرار بگیرند که از آنها اجتناب می‌کنند. این امر به آنها کمک می کند تا یاد بگیرند که ترس خود را مدیریت کنند و اضطراب خود را کاهش دهند.
• دارو درمانی: داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی ممکن است برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی تجویز شوند. این داروها به تنهایی برای درمان آگورافوبيا استفاده نمی شوند، اما می توانند در کنار روان‌درمانی مفید باشند.
• درمان پذیرش و تعهد: درمان پذیرش و تعهد یکی از روش‌های درمانی موفق در اضطراب است که به افراد کمک می‌کند به جای انجام رفتارهایی که شرایط را بدتر می‌کند، با اضطراب کنار بیایند و به رفتارهایی بپردازند که زندگی معنادارتری را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد. 

• گروه درمانی: یکی از مشکلاتی که می‌تواند در اثر آگورافوبیا ایجاد شود، انزوا و به دنبال آن افسردگی است. گروه درمانی یک روش درمانی است که به افراد با مشکلات یکسان کمک می‌کند بهتر ارتباط برقرار کنند و از همدیگر حمایت دریافت کنند. این موضوع علاوه بر کاهش انزوا به کاهش اثر اضطراب نیز کمک می‌کند.

نکات کلیدی

• اهمیت مراجعه به روانشناس: در صورت مشاهده علائم آگورافوبيا در خود یا اطرافیانتان، مراجعه به یک متخصص بهداشت روان برای تشخیص و درمان ضروری است. رهایی از آگورافوبیا یک فرآیند تدریجی است که نیازمند صبر و پشتکار است. در کنار درمان های ذکر شده، نکات زیر می تواند به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کند.

• ایجاد یک شبکه حمایتی قوی: داشتن دوستان و خانواده حامی که درک درستی از آگورافوبیا داشته باشند، بسیار مهم است. آنها می‌توانند در قرار گرفتن تدریجی در معرض موقعیت های هراس آور به شما کمک کنند و مشوق شما در طول مسیر درمان باشند.
• به خودتان سخت نگیرید: پیشرفت به زمان نیاز دارد. برای خودتان اهداف واقع بینانه تعیین کنید و به خاطر هر قدمی که به جلو برمی‌دارید، به خودتان پاداش دهید.
• از تکنیک های آرام سازی استفاده کنید: تمرینات تنفس عمیق و ذهن‌آگاهی می‌توانند به کاهش اضطراب و مدیریت علائم حملات هراس کمک کنند.
• به طور منظم ورزش کنید: فعالیت بدنی منظم نه تنها سلامت جسمی شما را بهبود می‌بخشد، بلکه می تواند به کاهش علائم اضطراب و افسردگی نیز کمک کند.
• به اندازه کافی بخوابید: خواب کافی برای سلامت روان و مدیریت استرس ضروری است.
• به تغذیه خود توجه کنید: داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم می تواند بر سطح انرژی و خلق و خوی شما تأثیر بگذارد.
• برای استرس‌های روزانه پاسخ کارآمدی داشته باشید: یادگیری تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیریت زمان و برقراری تعادل بین کار و زندگی می تواند به کاهش اضطراب و پیشگیری از حملات پانیک کمک کند.

به یاد داشته باشید، شما در مقابله با آگورافوبيا تنها نیستید. با کمک یک روانشناس و رعایت نکات ذکر شده، می توانید بر ترس‌های خود غلبه کنید و زندگی پربار و رضایت بخشی داشته باشید.